Zet proeflezers slim in voor levensverhalen

Een boek schrijven doe je alleen, in grote afzondering. Dat is het beeld dat veel mensen van schrijvers hebben. Herkenbaar? Vast, want het grootste deel van het werk moet je echt zelf doen. Toch heeft iedere schrijver op zijn tijd feedback nodig. Al is het maar omdat je blind wordt voor je eigen fouten. Schrijf jij een boek over iemands leven? Ook dan kunnen proeflezers je helpen.

De volgende vijf vragen helpen je om je proeflezers slim in te zetten. Zo bereik je het maximale effect: zinvolle feedback die jouw boek beter maakt. Je wilt tenslotte een boek maken dat van blijvende waarde is, dat een helder beeld schetst van het leven van jouw hoofdpersoon en dat de lezer van begin tot eind boeit. Beperk het aantal proeflezers tot een stuk of vier en geef duidelijk aan waar je feedback op wilt.

Voldoet het boek aan de verwachtingen?

Bij de opzet van je boek kun je al feedback vragen. Schrijf eerst de achterflaptekst van het boek en leg die samen met de titel voor aan je proeflezer. Vraag vervolgens: Wat verwacht je als je de (werk)titel en achterflaptekst leest? Lijkt het boek je interessant? Waar zou je meer over willen weten? Dit kan jou als schrijver helpen om goede interviewvragen te bedenken en een voorlopige inhoudsopgave voor het boek te maken.
Als het manuscript klaar is, kun je het geheel aan dezelfde persoon laten lezen en kan hij/zij aangeven of er nog iets ontbreekt. Als het meezit, heb je zijn/haar verwachtingen overtroffen.

Zit het verhaal logisch in elkaar?

Zodra je de blauwdruk van je boek hebt vastgesteld (een inhoudsopgave met per hoofdstuk een samenvatting van de onderwerpen/gebeurtenissen die aan bod komen), kun je de proeflezers vragen of de volgorde logisch is. Als het manuscript ‘af’ is, kun je dezelfde vraag opnieuw stellen en kun je ook op hoofdstukniveau vragen of het verhaal goed te volgen is.

Heb je nog aanvullende (historische) informatie?

Is het levensverhaal van degene waarover je schrijft ook inspirerend voor buitenstaanders? Dan raak je vast een thema dat tot de verbeelding spreekt of beschrijf je periodes of situaties die herkenbaar zijn voor vele anderen. In dat geval kan het verstandig zijn om een expert over dat thema of tijdperk te vragen om feedback. Wie weet heeft hij /zij bijzondere aanvullingen of kan hij/zij een bepaalde gebeurtenis in een groter perspectief zetten. Natuurlijk is de expert ook de ultieme check of de feiten kloppen.

Leest het lekker?

Het is altijd spannend om feedback te vragen op je schrijfstijl. Toch wil je weten waar je lezer afhaakt en waarom. Val je in herhaling? Gebruik je ineens formele taal? Of spring je van de hak op de tak? Niet leuk om te horen, maar wel belangrijke informatie om je tekst mee te herschrijven nu het nog kan.

Staan de puntjes op de i?

Een proeflezer is niet hetzelfde als een redacteur of corrector. Proeflezers hoeven dus niet op elke punt en komma te letten. Vraag of zij zich willen concentreren op de inhoud, stijl of structuur. Zien ze toevallig een taalfout? Dan mogen ze die natuurlijk gerust markeren. 
Pas later, in de eindredactie- en correctieronde, laat je je boek kritisch doorlezen op grammatica en taal.

Wat doe je vervolgens met alle kritiek en aanbevelingen?
Verbeteringen met betrekking tot feiten en grammatica/spelling voer je natuurlijk een op een door. Voor de andere adviezen geldt: zoveel mensen, zoveel meningen. Neem alle kritiek en adviezen die je krijgt serieus en weeg vervolgens goed af wat je ermee doet. Jij bent tenslotte de schrijver.

Schrijf jij een non-fictieboek? Ook dan kun je slim gebruik maken van proeflezers!